Bia TS Văn Miếu Thăng Long, hoặc bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám là những bia đá ghi thương hiệu những người dân đỗ Tiến sĩ những khoa thi đua thời Lê sơ, thời Mạc và thời Lê trung hưng (1442-1779) bên trên Văn Miếu - Văn Miếu Quốc Tử Giám, Hà Thành, nước ta. Các bia đá này và đã được UNESCO thừa nhận là Di sản tư liệu trái đất nằm trong Chương trình Ký ức Thế giới vào trong ngày 9/3/2010, bên trên Macau, Trung Quốc. Sau Mộc phiên bản triều Nguyễn, Bia Tiến sĩ Văn Miếu là di tích tư liệu loại nhì của nước ta được đi vào hạng mục Di sản tư liệu thế giới[1][2].
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Các bia tiến sĩ Văn Miếu Thăng Long được dựng nhập thời hạn ngay gần 300 năm (từ năm 1484 (niên hiệu Hồng Đức loại 15) cho tới năm 1780 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 41), tương khắc những bài xích văn bia đề danh TS Nho học tập nước ta của những khoa thi đua Đình từ thời điểm năm 1442 (niên hiệu Đại chỉ loại 3) cho tới năm 1779 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 40).[3] Trong thời hạn tê liệt, sở hữu 124 khoa thi đua với 30 khoa thi đua ko được dựng bia và 91 khoa thi đua được dựng bia nên con số bia không thiếu ở trên đây cần là 91 tấm bia. Tuy nhiên, vì thế biến hóa thiên của lịch sử dân tộc nhưng mà đến giờ chỉ từ 82 tấm bia tiến sĩ, 9 tấm bia đã trở nên rơi rụng.[4] Theo sách Kiến văn tè lục của Lê Quý Đôn viết lách năm 1776 thì khi tê liệt sở hữu 124 khoa thi đua Tiến sĩ tuy nhiên ni chỉ từ 82 bia. Như vậy 42 khoa thi đua sở hữu từng nào khoa ko được dựng bia, từng nào khoa sở hữu dựng vẫn mất? Theo Đại Việt sử ký toàn thư thì 9 khoa thi đua trong thời hạn 1469, 1472, 1484, 1490,1493, 1499, 1505, 1508 và 1634 đều được dựng bia tuy nhiên ni ko thấy sở hữu.[5]
Năm 1484, với ngôi nhà trương tôn vinh Nho học tập và tôn vinh bậc trí thức Nho học tập đỗ đại khoa, vua Lê Thánh Tông vẫn cho tới dựng những tấm bia tiến sĩ thứ nhất bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám cho những khoa thi đua Đình những năm vừa qua tê liệt của phòng Hậu Lê, 7 bia thứ nhất, được dựng năm này. Trong số 7 bia tiến sĩ thứ nhất, thì 2 bia đầu được lập cho tới nhì khoa thi đua Đình, được lấy thực hiện thay mặt đại diện, của những triều vua trước, là khoa thi đua năm 1442 và khoa thi đua năm 1448, được Lê Thánh Tông cử Trực học tập sĩ Hàn Lâm Quách Đình chỉ phụ trách cứ thiết kế văn bia, nằm trong nhì vị Đông Các ĐH sĩ (sau này cũng chính là 2 phó soái Tao đàn Nhị thập chén bát Tú) là: Thân Nhân Trung và Đỗ Nhuận biên soạn những bài xích văn bia, và được dựng riêng biệt nhập nhì bi đình Tả vu, Hữu vu. Số lượng bia tiến sĩ được dựng nhập thời đại ngôi nhà Lê sơ bao gồm 12 bia tiến sĩ thứ nhất, cho những khoa thi đua từ thời điểm năm 1442 cho tới năm 1514 (bia tiến sĩ khoa thi đua năm 1514 được dựng năm 1521). Những người biên soạn nội dung văn bia đều là những danh nho hàng đầu đương thời của Đại Việt, giống như những tiến thủ sĩ: Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận, Đào Cử, Đàm Văn Lễ, Lê Ngạn Tuấn, Nguyễn Đôn Phục, Nguyễn Trùng Xác, Lưu Hưng Hiếu, Lê Trung, Vũ Duệ, Vũ Công Dự...
Nhà Mạc vì thế ĐK đang được tổ chức nội chiến với ngôi nhà Lê Trung hưng, nên có thể dựng được 2 bia tiến sĩ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám, tuy nhiên tổ chức triển khai được tương đối nhiều kỳ thi đua TS Nho học tập, này là bia tiến sĩ cho tới khoa thi đua năm 1529 (niên hiệu Minh Đức loại 3), khoa thi đua thứ nhất của triều Mạc Thái Tổ, và bia tiến sĩ cho tới khoa thi đua năm 1518 (niên hiệu Quang Thiệu loại 3 nằm trong triều đại Lê sơ, được dựng năm 1536). Như vậy, nhập trong cả thời kỳ ngôi nhà Mạc sở hữu kinh trở thành Thăng Long, với 22 khoa thi đua Đình được tổ chức triển khai, tuy nhiên chỉ mất có một không hai một khoa thi đua TS ngôi nhà Mạc được dựng bia bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám.
Sang triều đại Lê Trung hưng, những kỳ thi đua TS Nho học tập được phục sinh ngay lập tức kể từ thời triều vua Lê Trung Tông Lúc vẫn đang còn đóng góp đô ở Thanh Hóa và ko cướp lại được Thăng Long, với khoa thi đua Điện (thi Đình) thứ nhất là khoa thi đua Chế khoa năm 1554. Sau Lúc cướp lại được Thăng Long năm 1592, những kỳ thi đua Đình được tổ chức triển khai đều hơn. Nhưng cũng cần cho tới năm 1653 (niên hiệu Thịnh Đức loại nhất), thì ngôi nhà Lê Trung hưng mới nhất tổ chức một mùa dựng bia tiến sĩ lớn số 1 bên trên Văn Miếu Thăng Long, Thượng thư Sở Lễ Dương Trí Trạch được gửi gắm tổ chức triển khai dựng 25 bia tiến sĩ kể từ khoa thi đua năm 1554 cho tới khoa thi đua năm 1652.
Sau tê liệt, cho tới năm 1717 (niên hiệu Vĩnh Thịnh loại 13), mới nhất lại sở hữu mùa dựng bia rộng lớn thứ hai nhập triều đại ngôi nhà Lê Trung hưng (do Thám hoa Nguyễn Quý Đức ngôi nhà trì), với 21 bia tiến sĩ cho những khoa thi đua từ thời điểm năm 1656 cho tới khoa thi đua năm 1715. Với nhì mùa dựng bia tiến sĩ rộng lớn, tiếp sau đó là những thứ tự dựng bia thông thường xuyên sau từng khoa thi đua (trung bình cứ 1 cho tới 4 năm tiếp theo từng khoa lại tổ chức dựng bia tiến sĩ cho tới khoa thi đua ngay lập tức trước tê liệt, một trong những khoa dựng bia ngay lập tức nhập năm thi đua Đình) cho đến bia tiến sĩ sau cùng cho tới khoa thi đua năm 1779, ngôi nhà Lê trung hưng vẫn dựng phần rộng lớn bia tiến sĩ (68).
Sang triều đại ngôi nhà Tây Sơn (không tổ chức triển khai thi đua TS Nho học) và nhất là ngôi nhà Nguyễn, kinh kì được đi vào Phú Xuân-Huế, Văn Miếu Thăng Long không thể là văn miếu vương quốc nữa nên những bia tiến sĩ không thể được dựng bên trên trên đây. Nhà Nguyễn chính thức cho tới dựng bia tiến sĩ bên trên Văn Thánh Miếu Huế kể từ khoa thi đua năm 1822.
Xem thêm: que thử thai vạch mờ
Năm 1805, vua Gia Long cho tới xây thêm thắt Khuê Văn Các. Khuê Văn Các bao gồm sở hữu 2 tầng, 8 cái, tầng bên dưới là tứ trụ gạch men, tầng bên trên là phong cách xây dựng mộc, tứ mặt mày đều sở hữu hành lang cửa số tròn trĩnh với những con cái tiện lan đi ra tứ bề biểu tượng cho tới hình hình ảnh sao Khuê lan sáng sủa. Hai mặt mày cút nhập vì thế nhì cổng Bế Tắc Văn và Súc Văn. Khuê Văn Các là điểm tổ chức triển khai bình những bài xích thơ hoặc của những cử tử.
Không sở hữu đo đếm đầu tiên số TS được ghi bên trên những bia tiến sĩ này, những mối cung cấp không giống nhau cho thấy thêm trong tầm thời hạn này đã sở hữu từ là một.303 cho tới 1.323 TS [6], nhập số này còn có 18 trạng vẹn toàn, 21 bảng nhãn và 33 thám hoa. Tuy nhiên, con số 82 bia còn sót lại rất có thể ko không thiếu và ko ghi không còn những thương hiệu bọn họ những vị TS thời ấy.
Di sản[sửa | sửa mã nguồn]
Với 3 mùa dựng bia tiến sĩ rộng lớn nhập trong thời hạn 1484 (7 bia), 1653 (27 bia), 1717 (19 bia), đan xen 2 quy trình tiến độ dựng bia tiến sĩ thông thường xuyên vào thời gian cuối những triều đại Lê sơ và Lê trung hưng, 82 bia tiến sĩ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám (gồm: 13 bia tương khắc những khoa TS triều đại ngôi nhà Lê sơ, 1 bia tương khắc khoa thi đua TS triều đại ngôi nhà Mạc, 68 bia tương khắc những khoa thi đua TS triều đại ngôi nhà Lê trung hưng), đề danh nằm trong loại bậc và quê quán của 1304 vị TS Nho học tập (3 người nhập số này là Trịnh Thiết Trường, Nguyễn Nguyên Chẩn và Nguyễn Nhân Bị đều tham gia dự thi và đỗ TS nhì lần).
Vườn bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám (nhìn kể từ ngoài phía Khuê Văn Các vào)
Xem thêm: truyện tổng tài (h+ full) sủng vợ
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
- Di sản tư liệu thế giới
- Mộc phiên bản triều Nguyễn
- Khu dự trữ sinh quyển thế giới
- Di sản thế giới
- Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể của nhân loại
- Di sản trái đất bên trên Việt Nam
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
- Bài Văn bia đề danh Tiến sĩ Việt Nam bên trên Tạp chí Hán Nôm số 4(71) năm 2005 của Trịnh Khắc Mạnh
- Văn tương khắc bia tiến sĩ Văn miếu Việt Nam
- Văn tương khắc bia Văn miếu Thăng Long-Hà Nội
Bình luận